Hoogleraar Arnoud-Jan Bijsterveld is op vrijdag 25 oktober een van de gasten van de Bikse Talkshow. Het programma staat deze keer in het teken van 75 jaar vrijheid. Als historicus is Bijsterveld gespecialiseerd in de middeleeuwen, maar de afgelopen jaren heeft hij zich ook verdiept in het lot van de Brabantse joden.
Dat gebeurde min of meer bij toeval. Bijna twintig jaar geleden kocht hij met zijn echtgenoot een karakteristieke villa in de prof. Dondersstraat in Tilburg. Toen hij voorbereidingen trof om het pand te verbouwen, ontdekte hij op de originele bouwtekeningen de naam Max Henri Polak, een bekende joodse naam. De hoogleraar ging op zoek naar de familiegeschiedenis en daaruit bleek dat Bertram, zoon van Max Henri, in een Duits concentratiekamp is omgekomen.
Het lot van Bertram bleef hem bezighouden en zijn zoektocht resulteerde erin dat hij in contact kwam met tal van familieleden, die allemaal een stukje van de puzzel konden leggen. Maar ook de weduwe van de vormalige overbuurman bijvoorbeeld.
Struikelsteen
Om voorbijgangers er aan te herinneren dat in een bepaalde woning Joodse bewoners huisden, worden in heel Europa zogeheten ‘Stolpersteine’ gelegd – struikelstenen. Ook voor het huis van prof. Bijsterveld in Tilburg ligt sinds 2011 zo’n struikelsteen.
Bijsterveld deed ook onderzoek naar hoe het de Brabantse joden, maar ook de gevluchte joden die hier woonden, vergaan is. Van de ongeveer tweeduizend Brabantse joden overleefde minder dan de helft de Duitse bezetting. Opvallend is dat de gevluchte joden een grotere kans hadden om te overleven.
Prof. dr. Arnoud-Jan Bijsterveld (Waalre, 1962) is verbonden aan de Universiteit van Tilburg en bekleedt sinds 1999 de bijzondere leerstoel Cultuur in Brabant.
Wilt u de Bikse Talkshow bijwonen? Ga naar de website van Elckerlyc
Gezin Polak
Direct na de Duitse inval op 10 mei 1940 besloot de familie Polak te vluchten naar de Verenigde Staten. Alleen zoon Bertram, gemobiliseerd soldaat, bleef in Nederland achter. Eerst in de ouderlijke woning aan de Prof. Dondersstraat, vervolgens aan de Spoorlaan bij de arts Alfred Samuel de Wit. Hij probeerde tevergeefs te emigreren naar Cuba. Begin december 1941 plande hij met De Wit en Franz Robert Spier en Tineke Spier-Bendien een oversteek vanuit Dordrecht naar Engeland. Zij werden echter op 9 december 1941 gearresteerd en overgebracht naar de gevangenis in Scheveningen. Van daaruit gingen Bertram Polak, Freddie de Wit en Bobby Spier op 2 februari 1942 naar Kamp Amersfoort en vervolgens op transport van 16 juli 1942 via Westerbork naar Auschwitz. Op 16 juli 1942 met 311 andere Joodse gevangenen naar kamp Westerbork. Omgekomen in het concentratiekamp Auschwitz Birkenau. (Bron: Tilburg Wiki)
